‘Dit is echt met de poten in de klei’

Het project ‘Gezonde Kinderen in Krappe Tijden’ van de AWJT startte in 2015. Het heeft als doel om kinderen die in armoede leven een gezonde start te geven. Wat is er in de afgelopen drie jaar gebeurd, geleerd en bereikt? Mariska Jacobs en haar collega Marjon Rouwette zijn sinds 2017 als onderzoekers vanuit Saxion bij het project betrokken. ‘Het is voor professionals soms moeilijk om in te schatten wat ouders daadwerkelijk nodig hebben.’

De pijlers van het project zijn gezondheid van kinderen en hun ouders, en mensen benaderen vanuit hun kracht. Gezondheid betekent daarbij: hoe kunnen kinderen normaal meedoen in het dagelijks leven? En als dat niet lukt: waarom niet? Vanuit ZonMw was de opdracht aan de onderzoekers om een interventie te ontwikkelen die ouders en professionals zoveel mogelijk betrekt. De interventie draait inmiddels in zeven Twentse gemeenten en bestaat uit vijf groepsbijeenkomsten met ouders, die geleid worden door een professional en een ervaringsdeskundige. Parallel hieraan vindt een effectonderzoek plaats. Wat is hier allemaal aan vooraf gegaan? En welke effecten heeft de interventie tot nu toe?

Ontwikkeling interventie

Mariska Jacobs: ‘We gingen uit van de vraag: waar hebben ouders zélf behoefte aan? Bij het ontwikkelen van de interventie hebben we daarom professionals en ouders betrokken. We vroegen wat ze vonden van de eerste opzet en of ze verbeterpunten zagen.’ Ouders bleken behoefte te hebben aan een combinatie van een professional en een ervaringsdeskundige die de bijeenkomsten begeleiden. ‘Een ervaringsdeskundige spreekt de taal van de ouders die in armoede leven, en de professional heeft inzicht in de ontwikkeling van een kind, de manier waarop ouders deze ontwikkeling kunnen bevorderen, in bestaande voorzieningen en heeft ervaring met het begeleiden van groepen. De interventie werkt nu met deze tandem van een ervaringsdeskundige en professional. Ook bleek uit de ontwikkelfase dat ouders het prettig vinden dat er een programma ligt, maar dat zij ook behoefte hebben om hun eigen situatie en vragen te bespreken. Deze ruimte biedt de interventie nu.’

Van aanbod naar vraag

Voor gezinnen die in armoede leven zijn in gemeenten veel voorzieningen beschikbaar, vertelt Jacobs. ‘Een nieuwe fiets voor de kinderen, gesubsidieerde sport, een potje voor vakanties. Het is mooi dat deze mogelijkheden er zijn, maar ouders werden steeds doorverwezen. Er was weinig overzicht. Bovendien is de weg naar deze voorzieningen af en toe best een drempel: er zit nog steeds een taboe op het bespreken dat je kind niet naar verjaardagsfeestjes kan. Dat zit bij ouders heel diep. Veel gezinnen maken geen gebruik van de subsidies, omdat ze hun armoede niet willen laten zien.’ Ouders zijn bang dat zij vanwege de armoede, hun kinderen tekort doen. Door tijdens de bijeenkomsten samen met ouders te bespreken wat zij allemaal al doen met hun kinderen en het belang van bijvoorbeeld een kwartiertje lezen met het kind uit te leggen, komen ouders in hun kracht en krijgen zij meer vertrouwen in zichzelf als opvoeder.

Door ouders bij de ontwikkeling van de interventie te betrekken, begrepen de onderzoekers dat ouders weliswaar veel stress kunnen ervaren door alle keuzes die ze moeten maken, maar dat ze wel graag zelf de regie houden. Jacobs: ‘Samen kijken met ouders waar hun behoeften liggen zou het uitgangspunt moeten zijn.’ De interventie is daarom gericht op het versterken van de eigen kracht van ouders: wat willen en kunnen zij doen binnen hun mogelijkheden? ‘Het uitwisselen van ervaringen tussen ouders in dezelfde situatie wordt door hen gezien als heel waardevol.’

Rustmomenten in de stress

De onderzoekers bespraken daarnaast met de ouders hoe ze met stress om kunnen gaan. ‘Waar hebben de ouders behoefte aan om deze stress te verminderen? We hoorden vaak dat ouders behoefte hebben aan momentjes voor zichzelf. Even tien minuten pauze, een moment voor een bakje koffie. Het is tekenend hoe je met heel weinig middelen die ruimte kunt creëren. De groepsbijeenkomsten besteden hier aandacht aan. Door daar met de ouders over te praten, leren ze hoe ze deze rustmomenten kunnen inbouwen.’

Rollende balletjes

Een leuke bijkomstigheid van de groepsbijeenkomsten is dat er balletjes gaan rollen. ‘In Almelo zijn ouders direct na de eerste bijeenkomst een WhatsApp groep gestart om met elkaar in contact te blijven en elkaar steun te bieden.’ Ook is er in Almelo in de bijeenkomsten met ouders gesproken over stoppen met roken. ‘Ouders vonden stoppen lastig, omdat roken voor hen rustmomentjes betekenden. In de WhatsApp groep is stoppen met roken één van de onderwerpen waar ouders over spreken. De gemeente Almelo heeft gezegd: ‘als ouders willen stoppen met roken, kunnen wij een traject bieden om dit te ondersteunen.’

Veranderende praktijk

In december 2019 wordt het project ‘Gezonde Kinderen in Krappe Tijden’ afgerond. Dan blijkt of de interventie het gewenste effect heeft, namelijk gezondere kinderen en ouders. Voor Jacobs is het project hoe dan ook al geslaagd. ‘Dit is echt met de poten in de klei. Het is mooi om te zien hoe je door de samenwerking met gemeenten en welzijnsorganisaties meer maatwerk kan bieden. En het is bijzonder om nu al dingen in de praktijk te zien veranderen. Ik zou natuurlijk graag zien dat hele systemen veranderen, en dat dingen sneller zouden gaan. Maar dat kan niet, en je ziet aan de kleine dingen al wat voor effect ze kunnen hebben. Een vrouw die als ervaringsdeskundige bij de groepsbijeenkomsten was betrokken, werd geïnterviewd door de krant. Ze ging ander vrijwilligerswerk erbij doen en kreeg de kans om haar kwaliteiten nog meer in te zetten. Er gaan deuren open voor mensen.’

Marjon Rouwette en Mariska Jacobs